रोजिना घिमिरे
जसलाई नेपालमा “काग तिहार” वा “काग पूजा” पनि भनिन्छ, एक महत्वपूर्ण पर्व हो जुन विशेषगरी नेपालमा मनाइन्छ। यो पर्व तिहारको पहिलो दिन मनाइन्छ र कागको विशेष महत्व छ। कागलाई विशेष रूपमा पूजा गरिन्छ, किनभने यसलाई आत्माको यात्रा र संदेशको वाहक मानिन्छ।
कागलाई हिन्दू धर्ममा विशेष स्थान दिइन्छ। यसलाई भगवान यमराजको सन्देशवाहकको रूपमा मानिन्छ। कागले मानिसलाई मृत्यु पछि आफ्नो आत्माको यात्रा गर्ने दिशाबारे जानकारी दिने विश्वास गरिन्छ। यसैले, काग तिहारमा कागको पूजा गरेर, मानिसहरूले कागलाई खुवाउने र यसको संरक्षण गर्ने परम्परा बनाएका छन्। काग तिहारको दिनमा, मानिसहरूले घरका आँगनमा कागलाई निम्तो दिने प्रयास गर्छन्। यस दिन, विशेषगरी ताजा खाना, फलफूल र चिउरा, र अन्य खाद्य पदार्थ कागको लागि तयारी गरिन्छ। यसले कागलाई आकर्षित गर्ने र उनीहरूलाई घरमा स्वागत गर्ने उद्देश्य राख्छ। मानिसहरूले कागलाई “आओ, आओ, काग” भनेर बोलाएर निम्तो दिन्छन्, जसले कागलाई आँगनमा ल्याउने विश्वास छ।
काग तिहारको दिनमा, मानिसहरूले कागको पूजा गर्छन्। पूजा गर्दा, उनीहरूले कागलाई फूल, माला, र खास खाद्य सामग्री अर्पित गर्छन्। यससँगै, कागलाई आशिर्वाद दिने र सुख-समृद्धिको प्रार्थना गर्ने परम्परा पनि रहेको छ। पूजा गर्दा, परिवारका सबै सदस्य उपस्थित रहनु आवश्यक मानिन्छ। कागलाई निम्तो दिनु भनेको आमन्त्रित गर्नुपर्छ भन्ने बुँदा पनि ध्यानमा राख्नुपर्दछ। काग तिहारले प्रकृतिसँगको सम्बन्धलाई प्रगाढ बनाउन मद्दत गर्दछ। कागलाई खुवाएर, मानिसहरूले वातावरणको संरक्षण र जीवहरूको महत्त्व बुझ्नका लागि प्रेरित हुन्छन्। यसले स्थानीय पारिस्थितिकीलाई ध्यानमा राख्न र जीवहरूको संरक्षणमा योगदान पुर्याउँछ।
काग तिहार पर्व नेपाली संस्कृति र परम्पराको अभिन्न हिस्सा हो। यो पर्वले विविधता र समृद्धि प्रकट गर्दछ। विभिन्न जाति, संस्कृति र समुदायका मानिसहरू यस पर्वमा सहभागी हुने गर्छन्, जसले सांस्कृतिक एकता र बहुसंस्कृतिको महत्त्वलाई उजागर गर्दछ।
