उद्धव प्याकुरेल
सिउँडी, जसलाई अंग्रेजीमा Morning Glory भनिन्छ । यो प्रायः उष्ण तथा समशीतोष्ण क्षेत्रमा पाइने एक किसिमको चढ्ने लहरे प्रजातिको फूलदार बोट हो । यसलाई वैज्ञानिक रूपमा Ipomoea प्रजातिमा वर्गीकृत गरिन्छ । यसको पात हरियो हृदयाकार हुन्छ भने फूलहरू निलो, गुलाबी, बैजनी, सेतो, रातो लगायतका रङहरूमा पाइन्छन् । बिहान घाम लाग्नासाथ फूल फुल्ने भएकाले यसलाई “Morning Glory” भनिएको हो ।
यसको पाकेका दाना काला हुन्छन् । बजारमा साबुन आउनुभन्दा पहिला सिँउडीका दानालाई पिसेर साबुनको रूपमा प्रयेग हुने गरेको थियो । अहिले यो वनस्पति लोप हुँदै जान लागेको देखिन्छ । सिउँडीको बोट छिटो बढ्छ र लहरे प्रकृतिको हुन्छ । यसले झ्याल, पर्खाल वा अरू रुख-बिरुवामा सजिलै फैलिन्छ। यो बिहान फूल फुल्छ र दिउँसो वा साँझ ओइलिन्छ । प्रायः सिउँडीको बोटलाई सूर्यको प्रकाश मन पर्छ । कम पानीमा पनि बाँच्न सक्छ र उष्ण तथा समशीतोष्ण हावापानीमा राम्रोसँग फस्टाउँछ।
सिउँडी बगैँचाको सजावट र पर्खाल वा बारलाई हराभरा र आकर्षक बनाउन प्रयोग गरिन्छ । सार्वजनिक पार्क र घरको झ्यालमा लहराएर राख्दा वातावरणलाई सुन्दर देखाउँछ । प्राचीन चिकित्सा प्रणालीमा यसको बिउ र पातहरू पाचन समस्या, झाडापखाला र वान्ता रोक्न, सुगर, प्रेसर रोगमा प्रयोग गरिएको पाइन्छ । केही प्रजातिहरूको बीउमा प्राकृतिक रसायनहरू पाइने भएका कारणा मनोवैज्ञानिक प्रभाव पर्ने हुनाले नियन्त्रणमा मात्र प्रयोग गरिन्छ । यो लहरे बोटले माटोको कटान रोक्न सहयोग गर्छ । फुलहरूले माहुरी, पुतली र अन्य किराहरूलाई आकर्षित गर्ने भएकाले परागसेचनमा सहयोग पुर्याउँछ । सिउँडीले पर्यावरण र जैविक विविधतामा टेवा पुर्याउँछ ।
यसलाइ सजिलै बढाउन र निकाल्न सकिने कारण घर बगैँचाका लागि लोकप्रिय छ । औषधीय गुणका कारण पारम्परिक स्वास्थ्य उपचारमा यसको प्रयोग मूल्यवान् मानिन्छ । सिउँडी मात्र सजावटका लागि नभएर पर्यावरणीय संरक्षण र औषधीय महत्वका दृष्टिले पनि उपयोगी छ ।
